Dubiny
Dubiny to wieś z tradycjami historycznymi, jedna z najstarszych na zachodnim skraju Puszczy Białowieskiej ,do niedawna charakteryzująca się zabudowa tzw. ulicówką .
Wieś kluczowa licząca 53 dymy- ostęp zwierzyny do 1592 r., uroczysko a w roku 1639 wieś chłopów pańszczyźnianych osadzonych na 15 włókach ziemi - pracujących na folwarku Dubiny, który ulokowany był na terenie dzisiejszej Dubińskiej Fermy .
W inwentarzu z roku 1670 zapisano: Żyd Dubin za Gajne (prawo zrębu)i szynk piwny za rok płaci 150 zł.. Inwentarz leśnictwa z roku 1696 wymienia w Dubinach Bazylego i Wasyla Rodów. Trudno stwierdzić czy Bazyli i Wasyl to były dwie osoby czy mowa o jednej dwukrotnie zarejestrowanej pod tymi imionami. W 1775 roku wieś należała do Straży Hajnowskiej.
W drugiej połowie XVII w. tereny te zostały zniszczone przez najazd szwedzki, przemarsz Siedmiogrodzian, inkursję moskiewską i przemarsz wojsk litewskich. Na początku XVIII w. następuje kolejna fala zniszczeń przez wojska : saskie, polskie, litewskie, moskiewskie i szwedzkie. Pod koniec XIX w. powstaje tu Powszechna Szkoła Carska. Najpierw zajęcia odbywały się w budynku stajni carskiej, przystosowanej na potrzeby szkoły. Uczniów było niewielu, gdyż nauka była nieobowiązkowa i odpłatna. Uczono wówczas języka polskiego, matematyki , historii i geografii. W latach 1930-37 w Szkole Powszechnej w Dubinach istniały cztery klasy przy dwóch salach lekcyjnych. W tym czasie utworzono obowiązkową Szkołę Powszechną, w której realizowano program równoznaczny z zakresem czterech klas szkoły podstawowej.
W czasie II wojny światowej w budynku szkoły mieścił się niemiecki sztab. Nie pozostało to bez wpływu na jej kształt – była w opłakanym stanie. 18 listopada 1944 roku nauczyciele podjęli decyzję o generalnym remoncie i rozpoczęciu zajęć lekcyjnych. W 1970r. w czynie społecznym wybudowano i oddano do użytku nową pracownię szkolną wraz z kuchnią. Szkoła liczyła 161 uczniów w klasach I-VIII i 9 nauczycieli. W 1974 roku szkoła zmieniła swą nazwę na Zbiorczą Szkołę Gminną w Hajnówce z siedzibą w Dubinach. Po reformie oświaty w 1999 r. i wybudowaniu nowego budynku szkolnego w Dubinach , szkołę zamknięto. Budynek SP w Nowosadach służył uczniom do czerwca 2000 roku. Dziś nie jest użytkowany. Obecnie Dubiny maja raczej charakter podmiejskiej dzielnicy Hajnówki. Wieś posiada sieć wodno kanalizacyjną , sieć telekomunikacyjną, kursują tu też autobusy hajnowskiego MZK i PKS . W ostatnich latach powstały tu nowe ulice , w ten sposób wieś zatraciła dawny wygląd wsi ulicówki. Oprócz najstarszej ulicy Głównej, przy której powstała wieś są tu jeszcze ulice: Nowa, Szkolna, Torowa i Zajęcza. Dubiny zamieszkuje 797 mieszkańców co stanowi 18% mieszkańców gminy Hajnówka. Z racji przylegania wsi do miasta Hajnówka , Dubiny nie wyludniają się tak jak inne wsie oddalone od siedziby gminy. Powierzchnia terenów osiedlowych na jednego mieszkańca wynosi 900 m2 gdy średnio w innych wsiach gminy ok. 1300 m2. Prawie wszystkie nieruchomości są zamieszkałe , nowych wciąż przybywa.
Większość mieszkańców zatrudniona jest w Hajnówce i w Narwi. Część mieszkańców zatrudnionych jest w 25 zarejestrowanych we wsi podmiotach gospodarczych (stan na 2008 r.).Głownie są to firmy opierające się na przemyśle drzewnym , budowlanym i mechanice pojazdowej. Część mieszkańców zajmuje się produkcją roślinną głównie zbożowa. Nie występują tu gospodarstwa zajmujące się głównie hodowlą zwierząt. Struktura terenów miejscowości to : 83% - grunty orne (w większości to gleby V i VI klasy), 5% - tereny zabudowane i 2% - lasy i grunty leśne. Dubiny posiadają też doskonałe warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji, zawdzięczają to bliskiej lokalizacji Puszczy Białowieskiej, bogactwo krajobrazu i środowiska naturalnego oraz wielokulturowość mieszkańców.
W Dubinach funkcjonuje nowoczesna infrastruktura edukacyjna obejmująca szkołę podstawową i gimnazjum. Baza szkoły mieści się w nowoczesnym budynku oddanym do użytku 01.09.2000 r. Szkoła posiada 6 klaso-pracowni, pracownię komputerową z dostępem do Internetu, bibliotekę z czytelnią, przestronną aulą, gabinet lekarski i stomatologiczny oraz stołówkę i zaplecze kuchenne.
Na terenie wsi funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury przy którym działa zespół muzyczny „Kapela Dubiny”, biblioteka oraz placówka pocztowa.
Ciekawe miejsca i zabytki:
Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny - cerkiew powstała na placu otrzymanym od właściciela dworu dubińskiego - Klimańskiego w 1872 roku na miejscu starej, zbudowanej w XVIII wieku, która została przeniesiona do Rogacz. Kamień węgielny został położony 15 sierpnia 1867 r., zaś poświęcenie cerkwi nastąpiło 23 listopada 1872 r. Ikonostas dębowy, rzeźbiony, ufundował proboszcz Parteniusz Bazylewski. W 1900 r. cerkiew ogrodzono parkanem z kamienia. Po II wojnie światowej cerkiew została bogato wyposażona w obramowanie ikon przez miejscowego rzeźbiarza Michała Ochrymiuka. Do parafii dubińskiej należą dwie kaplice cmentarne: św. Eliasza z 1975 roku i św. Tomasza z 1897 roku oraz położona w Puszczy Białowieskiej (Krynoczka), zbudowana w 1848 roku, cerkiew św. św. Braci Machabeuszów.
Kaplica przy linii kolejowej Hajnówka - Cisówka, na uboczu wsi Dubiny - obiekt zbudowany w 1898 r. z fundacji dzieci ks. Parfienija Bazylewskiego, byłego proboszcza parafii prawosławnej w Dubinach. Ma w sobie wiele cech cerkiewnej architektury bizantyjsko-rosyjskiej, np. jedna, centralnie usytuowana wieża stanowi reminiscencję starych cerkwi wieżowych. Wewnątrz pierwotnie wschodnią ścianę zdobił dębowy "kiot" z ikonami. W 1940 r. kaplica została zdewastowana przez wojska radzieckie. Urządzono w niej magazyn wojskowy. W 1945 r. kaplicę odnowiono. Kaplica została postawiona zapewne z przeznaczeniem na tzw. "cmentarną" do odprawiania nabożeństw w intencji zmarłych, pochowanych na placu otoczonym kamiennym murem.
Drewniana zabudowa - charakterystyczna dla tego typu wsi ulicówek, domy z początku XX w. Ostatni dom kryty strzechą został rozebrany w drugiej połowie lat 90-tych.
Stary, nieczynny od kilkudziesięciu lat cmentarz prawosławny - aby do niego dojść trzeba skręcić przed cerkwią w lewo (jadąc od Hajnówki) w boczną drogę (naprzeciwko niej jest oznaczona drogowskazem droga na Postołowo). Za przejazdem kolejowym widać stare wysypisko śmieci, a dalej kępę drzew, jakby fragment lasu - to jest właśnie stary cmentarz. Mimo zasypania wysypiska piaskiem i umieszczenia tabliczek informujących o zakazie wysypywania śmieci, ludzie nadal wywożą tu nieczystości . Mieszkańców rozległej parafii Dubiny chowano na tym starym cmentarzu prawie do II wojny światowej. Pozostały szczątki pięknych nagrobków wykutych w kamieniu i drewniane, zmurszałe krzyże. Krzyże żelazne - przerdzewiały. Miejscami tylko pagórki ziemi świadczą o istnieniu dawnych grobów. Tym co wyróżnia cmentarz w Dubinach jest obecność na nim pochówków byłych żołnierzy armii ukraińskiej, którą dowodził Symon Petlura. W latach 20. po likwidacji obozów internowania ukraińscy żołnierze i oficerowie rozjechali się w poszukiwaniu pracy. Wielu z nich trafiło do Hajnówki, która była wtedy szybko rozwijającym się ośrodkiem przemysłu drzewnego. W 1931 roku, w 5. rocznicę śmierci Symona Petlury, obok mogił żołnierzy i członków ich rodzin wzniesiono betonowy pomnik poświęcony bojownikom o Ukrainę. Odbywały się tutaj uroczystości poświęcone pamięci S. Petlury i żołnierzy armii Ukraińskiej Republiki Ludowej poległych w walce o wolność. W okresie powojennym cmentarz zarastał chaszczami, w których skryły się zarówno groby, jak i pomnik.
ŻRÓDŁA:
Wikipedia
Biografia szkół gminy Hajnówka
Ocalić ślady niedawnej przeszłości-Над Бугом і Нарвою
Parafia p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny
Gimnazjum w Dubinach
Gazeta Hajnowska-Grudzień 2001, str. 9